Vera Esperanta lokajxaro «

Se vi deziras veran Esperantan lokajxaron, en kiu ekz. la komando date donas la daton en plene Esperantlingva formo, vi povas provi instali Esperantan lokajxaron UTF-8-an. En iuj Linuksaj distribuoj tia lokajxaro jam ekzistas, kaj tiam nomigxas “eo_XX.UTF-8” aux “eo_EO.UTF-8”.

En Ubuntu kaj Kubuntu oni povas instali Esperantajn lokajxaron kaj tradukojn de programoj pere de la paketoj "language-pack-eo", "language-pack-eo-base", "language-pack-gnome-eo", "language-pack-gnome-eo-base", "language-pack-kde-eo", "language-pack-kde-eo-base" kaj "language-support-eo".

Vi ankaux povas elsxuti la dosieron “eo_XX” de cxi tie, kaj poste provi krei el gxi Esperantan lokajxaron. Metu tiun dosieron en la dosierujon “/usr/share/i18n/locales”. Poste komandu:

sudo dpkg-reconfigure locales

Por ebligi tajpadon de Esperantaj literoj, kaj por entute ebligi uzadon de senpasxaj klavoj k.t.p., necesas aktivigi la uzadon de “Compose”-dosiero por Esperanta lokajxaro. Tion oni faras en la dosieroj “/usr/share/X11/locale/compose.dir” kaj “/usr/share/X11/locale/locale.dir”. En ambaux tiuj dosieroj vi aktivigu la liniojn kun “eo_XX” (forprenante la “#”-signojn komence de la koncernaj linioj). Atentu, ke temas pri pluraj lokoj en ambaux dosieroj.

Poste aktivigu la novan lokajxaron laux la cxi-antauxaj klarigoj.

Unu grava avantagxo de vera Esperanta lokajxaro estas gxusta lauxalfabeta ordigado. Esperanta lokajxaro enhavas la Esperantajn regulojn de alfabeta ordo, kaj tiujn regulojn uzas ekz. LibreOffice kaj OpenOffice kaj la komando sort, kiun siavice utiligas multaj aliaj programoj.

Noto: La dosiero “eo_XX” estas bazita sur Esperanta lokajxaro kompilita de Eric Lesh. En mia versio mi korektis kelkajn eraretojn, kaj krome sxangxis la monatonomojn tiel, ke ili aperas kun komencaj majuskloj. Mi tamen ne komprenas tre multe pri tiaj lokajxardifinaj dosieroj, kaj versxajne eblas ankoraux plibonigi tiun lokajxaron.

Esperanta lokajxaro en Gnome «

Se vi uzas Gnome-on kiel labormedion (tiel estas defauxlte en Ubuntu), oni devas aktivigi Esperantan lokajxaron iom alie por ke gxi vere uzigxu en cxiuj programoj. Mi ankoraux ne travidis plene, kiel tio funkcias, sed mi faris jene, kaj tio sxajnas en ordo:

1. En la tri dosieroj ".bashrc", ".bash_profile" kaj ".profile" (cxiuj trovigxu en la hejma dosierujo) aldonu la jenajn du liniojn:

   LANG=eo_XX.UTF-8
   export LANG

2. En la dosiero ".gnomerc" (en la hejma dosierujo) aldonu la jenajn du liniojn:

   export LANG=eo_XX.UT-8
   export LANGUAGE=eo_XX.UT-8

   Se vi volas uzi Esperantan lokajxaron, sed tamen uzi alian lingvon, ekzemple la Anglan, kiel interfacan lingvon, vi skribu anstatauxe jene en ".gnomerc":

   export LANG=eo_XX.UTF-8
   export LANGUAGE=en_US.UTF-8

   La lingvo, kiun vi indikas por "LANGUAGE", kompreneble devas esti instalita por ke gxi povu uzigxi en la programaj interfacoj.

Preta Esperanta klavarfasono «

Pluraj Linuksaj distribuoj (precipe tiaj, kiuj bazigxas sur “Debian”, ekz. “Ubuntu” kaj “Kubuntu”) nuntempe jam enhavas pretan Esperantan klavarfasonon. Se vi instalis cxiujn bezonatajn paketojn por Esperanta lingvosubteno, tiam tiu klavarfasono jam devas esti elektebla.

En Gnome oni elektas klavarfasonon (aux plurajn klavarfasonoj) per Sistemo (“System”) → Preferoj (“Preferences”) → Klavaro (“Keyboard”).

En KDE oni faras tion per la Sistemagordilo (“System settings”) → Regionoj & Alireblo (“Regional & Accessibility”) → Klavarfasono (“Keyboard layout”). Tie oni ebligu uzon de klavarfasonoj, kaj poste oni elsercxu la Esperantan klavarfasonon en la maldekstra kolumno, kaj gxin aktivigu.

Eble vi ankaux devas gxustigi la agordon pri klavarmodelo (pri la nombro de klavoj sur via klavaro).

Tiu Esperanta klavarfasono, kiu liverigxas kun Ubuntu kaj Kubuntu uzas por la Esperantaj supersignaj literoj tiujn klavojn, kiuj normale (en “QWERTY”-fasono) estas por la literoj “q”, “w”, “y” kaj “x”. Ili anstatauxe produktas respektive la literojn “sx”, “jx”, “gx” kaj “cx”. Por la literoj “ux” kaj “hx” gxi uzas la du klavojn dekstre de “l”. Cetere tiu klavarfasono sekvas la klavaron de la Usona Angla.

Se tiu klavaro placxas al vi, vi povas gxin ekuzi, kaj per tio cxiuj viaj problemoj estas jam solvitaj. La sekvajn klarigojn vi tiam apenaux bezonas legi.

Esperanta klavaro en SuSE «

De Pablo Morales mi ricevis klarigon, kiel oni povas instali Esperantan klavarfasonon en SuSE 10.0. Mi tamen tute ne testis, cxu funkcias. Laux li oni faru jene:

Elsxutu de cxi tie la dosieron “suse-eo.zip” (kreitan de Pablo Morales). Malpaku gxin. Trovu la dosieron “eo”. Metu gxin ene de “/usr/share/X11/xkb/symbols/”. Malfermu la dosieron “/usr/share/X11/xkb/rules/base.lst”. Sercxu en gxi la sekcion “layout”. Aldonu al gxi en la gxustan lauxalfabetan lokon la jenan linion:

eo          Esperanto

Metu la dosierujon “eo” ene de “/opt/kde3/share/locale/l10n/” por havi Esperantan flagsimbolon por la nova klavarfasono. Restartigu la komputilon. Nun vi povas uzi Esperantan klavaron kun rektaj klavoj. La rektaj klavoj estas: “q” → vsx”, “w” → “ux” , “y” → “gx”, dekstre de “l” → “hx”, “x” → “cx” kaj dekstre sub “hx” → “jx”.

Senpasxaj klavoj

Mi kaj multaj aliaj preferas tajpi la Esperantajn literojn per senpasxaj supersignaj klavoj. Se vi jam uzas nacilingvan klavarfasonon, kiu havas manieron klavi senpasxan cirkumflekson kaj senpasxan hoketon, tiam vi jam havas cxion necesan por tajpi Esperanton per tiu klavarfasono.

Klavo por senpasxa cirkumflekso situas tamen en tre diversaj lokoj en diversaj klavarfasonoj. En iuj fasonoj gxi trovigxas sur la klavo de la cifero “6” (kun aldona majuskliga klavo, aux eble kun aldona “AltGr”-klavo). Se vi estas bonsxanca, vi povas atingi senpasxan hoketon per “AltGr”+“u”. Provu trovi almenaux la klavon por senpasxa cirkumflekso. Testu, cxu vi povas per gxi tajpi “â” (“a” kun cirkumflekso). Poste testu, cxu funkcias per gxi tajpi ankaux “cx”, “gx”, “hx”, “jx” kaj “sx”.

Se al via klavarfasono tute mankas klavo por senpasxa cirkumflekso, tiam vi eble aktivigu alian klavarfasonon (por alia lingvo), en kiu haveblas tia klavo. Vidu cxi-antauxe cxe Preta Esperanta klavarfasono. Vi povas aktivigi plurajn fasonojn, kaj poste sxalti inter ili lauxbezone.

Se funkcias “â”, sed ne la Esperantaj literoj, tiam vi kredeble uzas GTK-programon. Plej multaj Gnome-programoj, Vim kaj iuj versioj de Fajrovulpo uzas por sia grafika interfaco la ilaron GTK. Bedauxrinde en GTK la senpasxaj klavoj funkcias tute alie (ne demandu min, kial...), kaj senpasxaj klavoj por la Esperantaj literoj tial ne funkcias en tiuj programoj.

Bonsxance eblas solvi tiun problemon. Necesas komandi al GTK, ke gxi ne uzu siajn proprajn klavarorutinojn, sed tiujn de la gxenerala sistemo. Por fari tion, vi aldonu la jenajn liniojn en via dosiero “.bash_profile” (kiu trovigxu en la hejma dosierujo):

GTK_IM_MODULE=xim
export GTK_IM_MODULE

Eble vi devas aldoni la samon ankaux al la dosieroj ".bashrc" kaj ".profile".

Poste elsalutu kaj reensalutu (aux restartigu la komputilon).

Espereble nun funkcias klavado ankaux de la Esperantaj cirkumfleksaj literoj pere de senpasxa cirkumfleksa klavo.

Noto: Se tamen ne funkcias, tiam eble vi devas sxangxi pli draste: Provu redakti la sistemdosieron “/etc/environment” kiel administranto. Aldonu al gxi la linion export GTK_IM_MODULE=xim. Eble vi ankaux devas krei “.XCompose”-dosieron.

Tiam vi povas komenci pensi pri klavado de “ux”. Se vi havas klavon por senpasxa hoketo, kaj se gxi funkcias por tajpi “ux”, kaj se vi trovas tiun tajpomanieron tute konvena, tiam cxio jam estas en ordo.

Sed povas esti, ke vi tute ne havas manieron tajpi senpasxan hoketon, aux povas esti, ke gxi estas iom malkonvena (tro da klavofrapoj), aux povas esti, ke vi simple deziras unu solan klavon, kiu produktas Esperantan supersignon cirkumfleksan aux hoketan depende de la posta litero. Tiel estas por mi. Mi volas unu solan klavon por ambaux Esperantaj supersignoj. Tion bonsxance oni povas facile arangxi per “.XCompose”:

include "%L"
<dead_circumflex> <u> : "ux" U016D 
<dead_circumflex> <U> : "UX" U016C 
<dead_circumflex> <v> : "û" U00FB 
<dead_circumflex> <V> : "Û" U00DB

<dead_circumflex> <C> : "CX" U0108
<dead_circumflex> <c> : "cx" U0109 
<dead_circumflex> <G> : "GX" U011C 
<dead_circumflex> <g> : "gx" U011D 
<dead_circumflex> <H> : "HX" U0124 
<dead_circumflex> <h> : "hx" U0125 
<dead_circumflex> <J> : "JX" U0134 
<dead_circumflex> <j> : "jx" U0135 
<dead_circumflex> <S> : "SX" U015C 
<dead_circumflex> <s> : "sx" U015D

Redifini la klavaron

Eble vi volas uzi certan klavarfasonon por tajpi Esperante, sed al tiu fasono mankas la bezonataj klavoj. Aux eble vi volas, ke la haveblaj klavoj estu iom rearangxitaj por ke la tajpado estu pli konvena por vi. Tiam, se vi estas kuragxa, vi povas provi redifini tiun fasonon. Por fari tion en la plej bona maniero necesas iom da scioj pri la sistemo XKB. Bedauxrinde XKB estas tre kompleksa, kaj mi ne kapablas gxin bone klarigi. La koncernaj dosieroj trovigxas en “/usr/share/X11/xkb/symbols/”. Memoru fari restauxrokopion antaux ol ion sxangxi, kaj ne kulpigu min, se io grave misiros.

Mi mem sukcese redifinis mian Svedan XKB-klavaron (post multaj vanaj provoj). Jen la linio, kiun mi aldonis al la dosiero “se” (en “/usr/share/X11/xkb/symbols/”) por meti senpasxan cirkumflekson sur tiun klavon, kiu situas du pasxojn dekstre de “p”:

key <AD12> { [dead_circumflex, dead_circumflex, dead_tilde, dead_caron ] };

Mi aldonis tiun linion ene de la sekcio ‘partial alphanumeric_keys xkb_symbols "se"’.

Jen kelkaj Anglalingvaj pagxoj, kiuj provas klarigi XKB-on:

• The XKB Configuration Guide
• An Unreliable Guide to XKB Configuration
• Creating custom keyboard layouts for X11 using XKB
• X keyboard extension (Vikipedio)

Krome: Se vi sukcesas fari funkciantan kaj bonan klavardifinon XKB-an, tiam nepre faru sekurecokopion de via kreajxo, kaj metu gxin en ian sekuran lokon, cxar povas esti, ke viaj sxangxoj nuligxos, kiam la sistemo estos gxisdatigita.

“.Xmodmap”

Se oni volas redifini klavarfasonon estas pli facile uzi dosieron kutime nomatan “.Xmodmap” (sed gxi povas nomigxi iel ajn), kiu trovigxu en la hejma dosierujo de la uzanto. En tiu dosiero oni povas skribi diversajn komandojn, kiuj sxangxas la aktualan klavarfasonon. Bedauxrinde tio ne tre bona kongruas kun la baza XKB-sistemo de klavarfasonoj, kiun uzas nuntempe plej multaj Linuksoj. Se oni elektas per la sistemagordilo plurajn klavarfasonojn, kaj sxaltas inter tiuj, tiam cxe cxiu tia sxangxo nuligxas cxiuj agordoj faritaj per “.Xmodmap”. Sed se vi volas uzi nur unu solan klavafasonon, tiam ja eblas kombini gxin kun agordoj pere de “.Xmodmap”.

keycode 54 = C NoSymbol ccircumflex
keycode 42 = G NoSymbol gcircumflex
keycode 43 = H NoSymbol hcircumflex
keycode 44 = J NoSymbol jcircumflex
keycode 39 = S NoSymbol scircumflex
keycode 30 = U NoSymbol ubreve

xmodmap ~/.Xmodmap

keycode 35 = dead_circumflex dead_circumflex